"اگر جنسی ایرانی باشه نمی‌خرم! "، "جنس ایرانی خریدن، پول حروم کردنه"، "وقتی خارجی هست، چرا ایرانی؟! "، "یک‌بار خرید می‌کنم، پس خارجی و باکیفیت می‌خرم"؛ امروزه این جملات و جملاتی مشابه آنها، نظر بخشی از مردم جامعه محسوب می‌شود که گِله اصلی و بهانه آنها از امتناع خرید کالاهای ایرانی؛ کیفیت پایین، عدم تنوع و نداشتن جذابیت لازم است. البته شاید بخشی از این انتقادها به گوشه‌ای از کالاهای تولید داخل وارد باشد؛ اما نباید آن را به‌تمامی تولیدات کشور تعمیم داد چرا که بسیاری از کالاها و اجناس داخلی از کیفیتی بالا و منحصربه‌فرد برخوردار هستند و در بازارهای جهانی نیز جایگاه ویژه خود را دارند.

به‌هرحال آنچه که بنا به ضرورت در این جا به آن خواهیم پرداخت؛ چگونگی حمایت از تولید داخلی و افزایش میزان تولید انواع کالاهای ملی است. پیش‌تر به اجمال در مقاله‌ای با عنوان "شاه‌کلید رونق تولید ملی" به حمایت‌های همه‌جانبه برخی ملت‌ها از کالاهای کم‌کیفیت داخلی در راستای ایجاد رونق اقتصادی اشاره کردیم که نمونه بارز آن، کشور کره جنوبی بود و اینک باید به راهکارهای عملی حمایت از تولید داخلی بپردازیم.
 

حمایت از تولید داخلی در سراسر جهان

ایران اسلامی نخستین کشوری نیست که با مشکلات مختلف اقتصادی به‌ویژه افول میزان تولید کالاهای داخلی روبرو گشته است و بی‌تردید؛ آخرین آن نیز نخواهد بود. باید توجه داشت که طی دهه‌های اخیر و با ظهور انقلاب جهانی در صنعت کسب‌وکار؛ بسیاری از کشورها در اقصی‌نقاط کره خاکی با مشکلات عدیده‌ای در این حوزه مواجه شده‌اند و هر یک بنا به شرایط خاص اقتصادی و سیاسی خود؛ راهکار ویژه‌ای برای عبور از این بحران در دستور کار قرار دادند.
به طور مثال؛ اتحادیه اروپا برای سرعت بخشیدن به چرخش چرخه‌های اقتصاد اروپا، از یک سو؛ سیاست تشویقی برای مصرف‌کنندگان کالاهای اروپایی در نظر گرفت و با حمایت مالی از تولیدکنندگان، سعی بر افزایش کیفیت انواع کالا و خدمات را دارد و از دیگر سو؛ تولیدکنندگان را ملزم به رعایت همه‌جانبه و کامل پروتکل‌های ایمنی در تولید تمامی محصولات کرده است تا از ورود کالاهای مشابه خارجی به بازارهای خود، جلوگیری نماید.


 
یکی دیگر از کشورهایی که طی سالهای گذشته توجه ویژه ای به رونق تولید داخلی داشته است؛ اندوزی است. کشور اندونزی، یکی از اقتصادهای نوظهور در جهان محسوب می‌شود که پس از آن که به عضویت اتحادیه آسه‌آن (Association of Southeast Asian Nations) در آمد؛ موظف شد تا کیفیت کالا و خدمات خود را به‌صورت رقابتی به سطح کیفیت کالاهای دیگر اعضای این اتحادیه ارتقا دهد و به همین جهت، دولت این کشور کمپینی در حمایت از مصرف‌کنندگان کالاهای داخلی ایجاد کرد که طی ان؛ مزایای تشویقی برای مصرف کنندگان این محصولات در نظر گرفته شده است.

باید توجه داشت که اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا در راستای اِعمال سیاست همکاری‌های اقتصادی جهت کاهش تعرفه‌های گمرکی و جلوگیری از واردات کالاهای اروپایی با عضویت  مالزی، فیلیپین، سنگاپور، تایلند، اندونزی، برونئی، ویتنام، لائوس، میانمار و کامبوج از سال 1976 تا کنون فعالیت می‌کند.

دیگر از کشوری که در چند سال گذشته، شرایط اقتصادی مساعدی نداشت و تا پیش از سال 2017 تنها 500 کالای باکیفیت داخلی را به ثبت رسانده بود، ویتنام است که اینک و به‌زعم اقتصاددانان جهانی تا سال 2050 به جایگاه بیستم اقتصاد دنیا نائل خواهد آمد.

اقتصاد نیمه‌جان کشور ویتنام طی سال‌های گذشته به جایی رسید که شهروندان ویتنامی هیچ تمایلی به خرید کالاهای کم‌کیفیت داخلی نداشتند و علی‌رغم مشکلات روزمره، حاضر به عدم مصرف این قبیل کالاها بودند؛ اما به خرید آن تن نمی‌دادند!

در سال 2017 دولت این کشور با انتشار شعار "ویتنامی‌ها از محصولات ویتنامی استفاده می‌کنند" سعی بر تشویق مردم به خرید انواع کالاهای تولید داخلی کرد و با حمایت‌های مالی از بنگاه‌های تولیدی و کارخانه‌ها؛ قدمی مؤثر در مسیر افزایش کیفیت تولیدات داخلی برداشت. البته کار به همین‌جا ختم نشد و گروه‌هایی نظارتی جهت کنترل کیفیت کالاهای نهایی و قیمت‌گذاری اجناس نیز به طور مستمر در بازارهای این کشور فعالیت داشته و دارند تا خدشه‌ای به روند حمایت از تولید داخلی وارد نشود.


 
حائز اهمیت آنکه تمامی کشورهایی که با مشکلات اقتصادی و افول استقبال از تولیدات داخلی مواجه شده بودند بر "روان‌شناسی مصرف‌کنندگان" تأکید و با استفاده از آن؛ به اشاعه شعار "ساخت داخلی"، "تولید داخلی"، "تخصص ملی" و... اهتمام ورزیدند و از آثار کلان آن بهره‌های فزاینده‌ای بردند. به نظر بسیاری از روان‌شناسان و اقتصاددانان داخلی، یکی از ضعف‌های اقتصاد کشور ما نیز همین مهم است که به توان و تخصص داخلی کم‌توجه و بی‌اعتماد شده‌ایم و برای رفع آن باید سیاست‌های دیگر کشورها را سرلوحه امور خود قرار دهیم تا از این ورطه خارج شویم.
 

تقویت حمایت از تولید داخلی در ایران

امروزه در سراسر جهان، الزام تولیدکنندگان به افزایش میزان کیفیت تولیدات داخلی و تشویق حداکثری مصرف‌کنندگان به خرید این تولیدات، یکی از اصول اساسی و اولیه حمایت از تولید داخلی قلمداد می‌شود؛ اما همین جمله و شعار کوتاه؛ مستلزم اتخاذ سیاست‌های کاربردی و هدف‌مند چندجانبه در کنار استفاده از افکار، ایده‌ها و نظرات متخصصان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

این موضوع تا آنجا حائز اهمیت است که رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی پیش درباره آن فرموده‌اند: "عمده‌ترین سرفصل اقتصادی ما برای پیشرفت اقتصاد مسئله‌ تولید است. یعنی حقیقتاً بهبود معیشت مردم، مسئله‌ اشتغال، مسئله‌ قدرت خرید، مسائل گوناگون دیگر اقتصادی، وابسته‌ی به تولید داخلی است که باید به آن خیلی اهمیّت داد. واقعاً با هر چیزی که تولید را تضعیف می‌کند باید مقابله کرد. با هر چیزی که تولید داخلی را به زانو درمی‌آورد و شکست می‌دهد، باید با جدیّت مقابله کرد؛ قاطعانه بایستی مبارزه کرد."

شاید برای بسیاری از افراد مبهم باشد که ضرورت حمایت از تولید داخلی چیست، درحالی‌که مشابه همین کالا را می‌توان با قیمتی به‌مراتب پایین‌تر و جذابیتی بالاتر، میان کالاهای خارجی پیدا کرد و این همان پاشنه آشیل برخی کشورها همچون؛ ایران اسلامی است که کشورهایی همچون چین به آن توجه ویژه‌ای داشته و با هزینه‌ای کمتر تقاضای بازارهای آنها را در دست می‌گیرند و بستر مناسبی برای بی‌اعتمادی عموم مردم نسبت به کالاهای داخلی ایجاد می‌کنند.
 

 
در اینجا ضروری است تا به برخی مزایای مهم حمایت از تولید داخلی بپردازیم. امروزه بر همگان آشکار و مبرهن است که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی کشور ما، بیکاری است و این معضل؛ تنها در سایه اتکا به توان داخلی، استمرار فعالیت کارخانه‌ها، بنگاه‌های تولیدی و حتی کارگاه‌های خُرد تحقق پیدا می‌کند.

بی‌تردید سرعت‌بخشیدن به چرخش چرخه‌های تولید داخلی؛ مستلزم تأمین مواردی ضروری همچون "کاهش هزینه‌های تولید"، "افزایش میزان تقاضا" و "ایجاد جوّ رقابتی میان تولیدکنندگان" است؛ اما باید توجه داشت که یکی از راهکارهای جهانی در راستای حمایت از تولید داخلی؛ به‌کارگیری سیاست‌های بازدارنده در حوزه واردات کالاهای مشابه از خارج کشور است.

بسیاری از کشورهای بزرگ جهانی همچون آمریکا که ادعای اقتصاد آزاد و لیبرال را دارند؛ قوانین سخت‌گیرانه و محدودکننده‌ای در این زمینه تدوین کرده‌اند که بارزترین آنها، تعرفه‌های سرسام‌آور گمرکی بر واردات کالاهای مشابه داخلی است. آنها معتقد هستند که باید مصونیت صنایع نوپا را از رقابت با کالاهای خارجی، تضمین کنند تا زمینه شکوفایی و رشد پویای آن مهیا شود و این روند نشان‌دهنده اهمیت وافر حمایت از تولید داخلی دارد.

در ایران اسلامی یکی از مسائلی که بنا به دلایل مختلف در این حوزه مغفول مانده؛ تدوین پروتکلی هدف‌مند در راستای افزایش حمایت از تولید داخلی است. اگر در عرصه تولید و بازار؛ قوانینی بر پایه حمایت از تولید داخلی و به حداقل رساندن واردات کالاهای مشابه تدوین و در دستور کار قرار گیرد، بی شک بخش مهمی از مسیر شکوفایی اقتصاد پیموده می‌شود چرا که با جولان دادن کالاهای خارجی در بازارهای داخل؛ شاهد مرگ تدریجی کارخانه‌ها و بنگاه‌های تولیدی خواهیم شد که ضربه مهلکی بر پیکره استقلال اقتصادی کشور وارد خواهد کرد.
 

 
بنابراین و باتوجه‌به تجربیات برخی کشورها در زمینه حمایت از تولید داخلی و رونق ملی، مهم‌ترین اصول حمایت از تولید داخلی در ایران عبارت‌اند از:
- حمایت عملی دولت از تولیدکنندگان داخلی
- نهادینه‌کردن خودباوری اقتصادی در جامعه
- تدوین قوانین سخت‌گیرانه گمرکی در زمینه واردات
- اجرای طرح‌های تشویقی در راستای تخصص‌گرایی ملی تولیدکنندگان
- افزایش نظارت بر کیفیت کالاهای تولید داخلی
- کنترل قیمت‌گذاری کالاها و جلوگیری از افزایش آنها
- به حداقل رساندن واردات کالاهای خارجی
- ایجاد جوِ رقابتی بین تولیدکنندگان داخلی
- اجرای طرح‌های تخصصی "روان‌شناسی مصرف‌کنندگان" در سراسر کشور
 

نتیجه گیری:

باتوجه‌به آنچه که در زمینه ضرورت و اجرای حمایت از تولید داخلی گفته شد، در می یابیم که نقاط ضعف ما در این زمینه؛ دقیقاً همان اولویت‌هایی است که بزرگترین کشورهای جهان با اقتصادی پویا و توسعه‌یافته؛ مورد توجه و در دستور کار قرار داده‌اند. آنها با تمرکز بر موانع افزایش تولید داخلی؛ توان و تلاش خود را در راستای رفع و به حداقل رساندن آنها به کار بسته‌اند و در این مسیر از هیچ تلاشی فروگذار نکرده‌اند و بی شک جمهوری اسلامی ایران نیز با اجرای کامل و مستمر این تجربیات می‌تواند به جایگاه شایسته خود در اقتصاد جهانی نائل آید.
 

منابع:

1- آمریکا چگونه از تولید داخلی‌اش حمایت می‌کند؟، خبرگزاری فارس
2- حمایت دولت‌ها از کالای داخلی؛ ظاهر و پشت پرده، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب اسلامی
3- چرا چاره‌ای جز حمایت از تولید داخلی نداریم؟، خبرگزاری تسنیم
4- حمایت از تولید داخلی در ایران و سایر کشورها، جامعه اندیشکده‌ها